Vroege signalen depressie

Sombere gevoelens en even nergens zin in hebben horen bij het leven en gaan in de meeste gevallen vanzelf weer over. Het is echter niet altijd even makkelijk de grens tussen ‘normale somberheid’ en een depressie te bepalen. Hierdoor zijn mensen geneigd te wachten tot de klachten vanzelf overgaan of tot ze toenemen. Bij een lichte depressie of in het geval dat iemand nog niet zo lang somber is en de oorzaak daarvan bekend is, blijft het een keuze hulp te zoeken. Indien deze somberheid echter langer gaat duren en het dagelijks functioneren erdoor beïnvloed wordt is het verstandig professionele hulp te zoeken. Veel mensen aarzelen daar in dit stadium nog steeds over omdat ze niemand willen lastigvallen met hun ‘aanstellerij’ waarvoor ze zich schamen. Dit heeft er natuurlijk ook mee te maken dat er nog altijd een taboe op psychische problemen heerst. Zo’n 50 – 60% van de mensen met depressieve klachten zoekt uiteindelijk hulp.

De meeste (lichte) depressies lossen gelukkig binnen een aantal maanden vanzelf op waarbij 50% van de depressieve mensen binnen drie maanden (ook zonder behandeling) hersteld is. In de tussentijd kan de oorzaak van de klachten namelijk opgelost zijn en/of heeft men zelf een manier gevonden er overheen te komen.

Het is echter van essentieel belang bij een depressieve stoornis in een zo vroeg mogelijk stadium hulp te zoeken aangezien dit de effectiviteit van de behandeling vergroot en kan voorkomen dat de depressie onnodig lang duurt of zelfs chronisch wordt. De meeste mensen die depressief zijn blijven bij de huisarts onder behandeling, ook omdat ongeveer de helft van de gevallen van depressie niet als zodanig herkend wordt. Lichte vormen van depressie kunnen heel makkelijk schuilgaan achter andere klachten waardoor de huisarts op het verkeerde spoor wordt gezet. In veel gevallen openbaart een depressie zich ook nog eens door voornamelijk lichamelijke klachten zoals pijn, slapeloosheid, vermoeidheid en vermagering. De stoornis wordt hier als het ware door gemaskeerd aangezien de lichamelijke klachten op de voorgrond staan en niet de somberheid. Gelukkig ontstaat er onder huisartsen steeds meer belangstelling om zo’n gemaskeerde depressie in een vroeg stadium te herkennen.

Sommige signalen kunnen een voorbode van het ontwikkelen van een depressie zijn en het is daarom belangrijk ze vroegtijdig te herkennen en onderkennen. De aanwezigheid van één of meerdere ervan is echter niet voldoende om van een depressie te spreken.

Signalen die een depressie kunnen aankondigen:

• Stemming: het gevoel ‘niet lekker in je vel te zitten’. Een beschrijving van de betreffende stemmingsklachten is hiernaast te vinden.
• Interesse en plezier
  Hierbij treedt een vermindering van interesse op maar het kan ook zijn dat je minder kunt genieten van bepaalde dingen. De mensen om je heen interesseren je wat minder waarbij je de neiging hebt je terug te trekken uit sociale contacten en activiteiten door eerder ‘nee’ te zeggen omdat je er minder zin in hebt of er de energie niet voor kunt opbrengen. De alledaagse dingen lijken een grote opgave of verlopen trager dan voorheen.
• Lichamelijke klachten die een psychische oorzaak kunnen hebben en veelal onverklaarbaar zijn. Bij 30% van de mensen met onverklaarbare lichamelijke klachten is een (gemaskeerde) depressie de oorzaak die schuilgaat achter de klachten. Een adequate behandeling van de depressie zal de klachten naar de achtergrond doen verdwijnen. De lichamelijke klachten waarover we het in dit verband hebben staan hiernaast beschreven.
• Spanning en onrust
  Een veelvoorkomend verschijnsel is gespannenheid. Dit gevoel kan zo overheersend zijn dat de omgeving en soms ook de hulpverlening niet aan een depressie denkt. De spanning kan zich uiten in de vorm van hoofdpijn die vanuit de nek omhoog trekt of een bandgevoel om het hoofd veroorzaakt. Ook kan men last hebben van buikpijn of een drukkend gevoel op de maag. De spanning kan zelfs een paniekaanval veroorzaken of zich openbaren doordat de cliënt over zijn hele lichaam beeft. Ook kunnen zich motorische of psychische rusteloosheid en gejaagdheid voordoen of kan men een gevoel van overbelasting ervaren, zich prikkelbaarder en lichtgeraakter gedragen. Het is echter ook mogelijk dat het moeilijker is zaken van je af te zetten of los te laten en veel blijft piekeren.
• Cognitief functioneren
  Hieronder vallen concentratie- en geheugenproblemen waarbij bijvoorbeeld de draad van een gesprek snel verloren wordt of het lezen van een boek of volgen van een film inspanning vergt. Het denken kan vertraagd zijn, de oriëntatie in dag en tijd kost moeite of er is sprake van vergeetachtigheid.
• Werk  
  Hierbij kan sprake zijn van problemen met functioneren op het werk, een gevoel van overbelasting of toegenomen ziekteverzuim.
• Middelengebruik
  Vanwege het feit dat iemand zich niet goed voelt kan die persoon (onbewust) vluchten in het gebruik van bepaalde middelen als alcohol, kalmeer- of slaaptabletten of drugs.
• Angstklachten waarbij sprake is van een algemene of diffuse angst waarbij geen duidelijke oorzaak aan te wijzen is en die kan variëren in sterkte. Als de angst gedurende langere tijd aanwezig is kan deze ondraaglijke vormen aannemen wat af te lezen is aan de verbijsterde en radeloze gezichtsuitdrukking van iemand die depressief is.
• Dwanggedachten waartegen men zich niet kan verzetten omdat ze zich als het ware blijven opdringen. De gedachten hebben vaak betrekking op de dood, ondergang of seksualiteit.
• Libidoverlies waaronder het geen zin hebben of aandrang voelen om te vrijen verstaan wordt. Bijna iedereen die depressief is heeft hier last van. Men belandt hierbij al snel in een vicieuze cirkel en bij mannen ontstaan onder andere potentie-, ejaculatie- en orgasmeproblemen. Bij seksuele problemen is het niet altijd duidelijk dat er sprake van depressie is. Ook antidepressiva kunnen als bijwerking tot seksuele problemen leiden.
• Hypochondrie komt onder mensen die depressief zijn voor waarbij ze overmatig bezorgd zijn over het functioneren van hun lichaam en in de veronderstelling verkeren lichamelijk ziek te zijn of dat binnenkort te worden. Geruststelling in combinatie met een uitgebreid lichamelijk onderzoek helpt over het algemeen tijdelijk. Kan de cliënt echter niet meer gerustgesteld worden kan men spreken van een hypochondere waan.
• Psychotische verschijnselen die door de cliënt als zeer angstaanjagend ervaren worden kunnen een depressie vergezellen, waarbij de cliënt het contact met de realiteit verliest. Deze doen zich voor in de vorm van wanen met een negatief gekleurde inhoud. Daarnaast komen zeer zelden akoestische en visuele hallucinaties voor. Depressies die met dit soort verschijnselen gepaard gaan zijn zeer ernstig en gevaarlijk want de kans op zelfdoding is vrij groot. Meestal onderkent de familie de ernst van de situatie en zoekt hulp waarna de cliënt in de meeste gevallen opgenomen en behandeld zal worden. Naast antidepressiva kunnen antipsychotica onderdeel van de behandeling uitmaken.