Mensen met een depressie krijgen dikwijls het advies contact met een psycholoog op te nemen. Sommige mensen zijn echter meer gebaat bij handelen dan bij praten. In het verleden werd vaktherapie creatieve therapie genoemd. Door te bewegen, schilderen of acteren worden nieuwe mogelijkheden voor expressie en contact met anderen gecreëerd. Daarnaast doe je ervaring op over hoe je zelf in elkaar zit en reflecteert op waar je mee bezig bent.
Vaktherapeuten zijn gediplomeerd en aangesloten bij een beroepsvereniging. Ze staan geregistreerd in Register Vaktherapie en hun beroep is erkend. Ze zijn vrijgevestigd of werken bij een GGZ instelling, die dikwijls diverse soorten vaktherapie aanbiedt. Het is per persoon verschillend welke therapie het beste bij hem past. Vaktherapie wordt door sommige zorgverzekeraars vergoed (meestal vanuit de aanvullende verzekering). Voor jeugdigen kan vergoeding vanuit jeugdhulp van de gemeente een mogelijkheid zijn.
Deze therapievorm is uitermate geschikt voor mensen die hun gevoelens moeilijk onder woorden kunnen brengen, verbaal beperkt zijn of waarbij de therapie die ze volgen zo vanzelfsprekend is geworden, dat ze niet meer bewust stilstaan bij hun gevoelens maar keer op keer hetzelfde “verhaaltje” opdreunen.
Vaktherapie kan ertoe leiden dat depressieve klachten afnemen, angst vermindert, sociale interacties verbeteren en emoties beter in de hand gehouden kunnen worden. De therapie kan structuur in de dag brengen en voor ontspanning zorgen.
Onder vaktherapie vallen zeven soorten therapie:
(Lichaamsgerichte of) psychomotorische therapie
Hierbij wordt gebruik gemaakt van lichamelijke beweging zoals gymnastiek, bewegen op muziek, sporten, een spel of het gebruiken van lichaamstaal tijdens communicatie waarbij grenzen worden gesteld of juist toenadering gezocht. De achterliggende gedachte hierbij is dat emoties onze bewegingen beïnvloeden en andersom worden onze emoties ook door onze bewegingen beïnvloed. Bewegen draagt zowel fysiek als mentaal bij aan een goede gezondheid.
Lichaamsgerichte therapie kan ook uit ontspannings- en ademhalingsoefeningen bestaan aangezien je je tijdens het bewegen kunt inspannen of juist ontspannen. Op die manier kunnen nare ervaringen verwerkt worden maar ook geeft het afleiding. Joggen of andere manieren van inspannen zijn voor veel mensen goed als behandeling tegen depressie (zie ook runningtherapie).
Beeldende therapie
Beeldende vormgeving kan bestaan uit beeldhouwen, schilderen, hout of textiel bewerken, tekenen of boetseren. Door op een creatieve manier met divers materiaal bezig te zijn kun je dichter bij je gevoel komen. Je doorbreekt daarbij vastgeroeste patronen, geeft nieuwe impulsen aan je creativiteit en gaat nieuwe experimenten aan. Je kunt hierbij uiting aan herinneringen en emoties geven doordat er gebeurtenissen of stemmingen uitgebeeld worden. Dit is vooral belangrijk voor volwassenen en kinderen die zich moeilijk kunnen uiten. In sommige gevallen krijg je inzichten over jezelf. In groepsverband waarbij ervaringen met anderen gedeeld worden kan het tot verwerking van problemen en verandering leiden en aanknopingspunten voor inzicht geven.
Muziektherapie
Bij deze therapievorm vinden onder leiding van erkende (geregistreerde) muziektherapeuten activiteiten met muziek plaats. In de meeste gevallen wordt er naar muziek geluisterd. Mensen kunnen diep geraakt worden door muziek waarbij vrolijke muziek voor een opgewekte stemming kan zorgen en sombere muziek deprimerende gevoelens kan versterken. De therapeut kiest muziek uit die aansluit bij de stemming van de cliënt om hen van hun gevoelens bewust te maken en associaties te stimuleren. In sommige gevallen vraagt de muziektherapeut de cliënt zelf te improviseren of te musiceren, te zingen, een instrument te bespelen of op muziek te bewegen.
Dramatherapie
Bij dramatherapie word je gevraagd een rol te spelen in een rollenspel, een toneelspel of improvisatie met bijvoorbeeld kostuums of poppen. Hoewel een rol niet jouw werkelijkheid vertegenwoordigt ervaar je in die rol veel van je eigen werkelijkheid. De dramatherapeut geeft daarbij instructies en is uitnodigend zodat je tijdens het spel positieve ervaringen kunt opdoen. Hierbij worden nieuwe vaardigheden geleerd en leert iemand over zichzelf, zowel over je beperkingen als je capaciteiten. Je leert hoe je je emoties kunt beheersen en leert reflecteren op je eigen handelen. In het spel gedraag je je anders dan je je voelt en krijgt daardoor de kans te ervaren dat je ondanks de depressie contact met anderen kunt maken, initiatieven kunt tonen, je emoties kunt ervaren en je zelfs vitaal kunt voelen. Op deze manier kunnen negatieve gedachten over jezelf worden bijgesteld en kun je leren je problemen aan te pakken. Je leert door ‘ander gedrag’ te onderzoeken en daarmee te oefenen een nieuwe manier van denken, handelen en voelen ontwikkelen.
Danstherapie
Danstherapeuten zijn erop gericht je te leren inzicht te krijgen in je gevoelens, gedrag en lichaamssignalen. Stemmingsstoornissen zijn namelijk zichtbaar in je manier van bewegen. Via je lichaam en door te bewegen kun je veranderingen op gang proberen te brengen om ervaringen en situaties uit het verleden een plek te geven of te verwerken. Danstherapie wordt soms in een instelling voor kinder- en jeugdpsychiatrie of ggz-instelling aangeboden. Sommige danstherapeuten hebben een eigen praktijk.
Speltherapie en psychomotorische kindertherapie
Hoewel speciaal voor kinderen en jeugd zijn dit twee vormen vaktherapie die voor (jonge) kinderen bij depressie kunnen worden ingezet.