Een burn-out ontstaat niet van de ene op de andere dag maar is het gevolg van een proces van toenemende stress en overspannenheid. Dit proces kan worden onderverdeeld in een aantal fasen waarbij men ziek wordt, vervolgens ziek is, waarna een periode van herstel zal optreden.
Ziek worden
In eerste instantie is iemand zich nog niet bewust van het verstoorde evenwicht, dat zich uit in overgevoeligheid, met tegenzin naar het werk gaan en eerder conflicten of ruzie krijgen. Het werk wordt mee naar huis genomen waardoor de thuissituatie ook gespannen raakt. Op dit moment overheerst het onderliggende gevoel dat het steeds meer moeite kost om voldoening te krijgen. Ook worden gevoelens van falen ervaren en krijgt men het idee tegen de klok te moeten werken. Een verminderde weerstand leidt tot griep en verkoudheden.
In tweede instantie ontstaat bewustwording van een groter wordende inspanning. Na inspanning worden negatieve emoties ervaren in plaats van voldoening na het werk. Dit onprettige gevoel wordt gecompenseerd door steeds solistischer te gaan werken en van geen ophouden meer te weten. Gevoelens van vermoeidheid worden daarbij genegeerd. In dit stadium is geen sprake meer van ontspanning waardoor gevoelens van uitputting gaan overheersen. In combinatie met slecht slapen wordt het moeilijk op onverwachte gebeurtenissen in te spelen of er wordt rigide of wrevelig gereageerd. Handelingen worden krampachtiger en lichamelijk ontstaan klachten als nek-, schouder- en hoofdpijn en maag- en rugklachten. Daarbij kan de eetlust afnemen en de behoefte aan genotmiddelen toenemen. Ook kan iemand minder zin hebben om te vrijen.
In de laatste fase in het proces van ziek worden ontstaat een soort verzet als reactie op onprettige gevoelens. Men is minder betrokken bij het werk en toont minder respect voor de omgeving. Hierbij verdwijnt het gevoel naar mensen, treedt vermijdend gedrag naar klanten en collega’s op, is iemand steeds afweziger (ook in lichamelijke zin) en krijgen anderen de schuld van fouten.
Ziek zijn
In deze fase is afknapping opgetreden waarbij iemand niet meer kan en wil werken en zich ziek meldt of zelfs ontslag wil nemen en een andere baan wil gaan zoeken. Dit afhaken leidt aan de ene kant tot schuld- en schaamtegevoelens omdat er niet meer aan de verwachtingen van de omgeving kan worden voldaan maar uit zich aan de andere kant in onverschilligheid en vermijdend gedrag. Een gevoel van algehele malaise is ontstaan waarbij men zich afsluit en met uiteenlopende klachten bij de arts terechtkomt.
Wanneer het herstel vervolgens tegen verwachting uitblijft neemt het schuldgevoel hierover verder toe. Somberheid overheerst, men wil alleen nog maar slapen en er wordt op allerlei manieren gecompenseerd zonder voldoening te ervaren. Uit schaamtegevoel meldt men zich soms diverse keren beter terwijl er van genezing nog geen sprake is.
Op het moment dat de balans wordt opgemaakt blijven sombere gevoelens de boventoon voeren waarbij diegene zich afvraagt of hij wel de juiste baan of werkgever heeft. Dit kan tot conflicten met zichzelf en de omgeving leiden aangezien iemand uit balans is en niet meer weet welke weg in te slaan.
Herstellen
Er is besef opgetreden dat er sprake is van ziekte en niet alleen van vermoeidheid waardoor tijd besteed zal gaan worden aan zelfzorg. Hierbij worden prettige activiteiten ontplooid en uitgevoerd, zal zelfonderzoek plaatsvinden en worden zaken ondernomen die de levensenergie bevorderen in plaats van afbreken. Hierdoor komt het gevoel van voldoening terug, krijgt iemand energie terug en treedt er langzaam herstel op. In deze fase mag echter niets geforceerd worden!
Vervolgens zal diegene zichzelf een daad gaan stellen waarbij aangekondigd wordt wanneer hij van plan is terug te keren op het werk of daar afscheid van besluit te nemen. Daarbij kan voor een andere werkgever of ander beroep gekozen worden.
In de laatste fase van het herstel is het wennen aan de nieuwe situatie waarbij de werkomgeving op de andere manier van werken zal reageren. Beroepsverandering kan moeilijk zijn en gepaard gaan met gevoelens van rouw. Nadat herstel is opgetreden kan iemand af en toe bang zijn opnieuw opgebrand te raken.