Burn out symptomen

De symptomen van burn-out zijn per persoon verschillend en kunnen zich zowel op persoonlijk niveau (lichamelijk, geestelijk en op gedragsniveau) als op het werk openbaren. Het aantal klachten dat men ervaart zegt dikwijls iets over de duur of ernst van de belastende situatie. Naarmate een stressvolle situatie langer aanhoudt en er onvoldoende tijd is ervan te herstellen zullen de klachten zich namelijk uitbreiden.

Persoonlijke signalen

Praktisch iedereen met een burn-out heeft last van chronische vermoeidheid, een voortdurend gevoel ‘uitgeblust’, ‘op’ en ‘leeg’ te zijn.

Vaak voorkomende fysieke verschijnselen zijn:

• Zwaar gevoel in de ledematen
• Verergering van psychosomatische klachten
• Verhoging van de bloeddruk
• Afname van de weerstand
• Dikwijls en langdurig grieperig zijn
• Weinig energie
• Darmstoornissen
• Hartkloppingen
• Misselijkheid
• Maagzweren
• Verminderd libido (geen zin in seks)/potentiestoornis
• Chronische moeheid (een oververmoeid en uitgeput gevoel, ook in geval diegene praktisch niets gedaan heeft) waar men niet van herstelt
• Slaapstoornissen (moeilijk inslapen, teveel slapen, middenin de nacht vaak ontwaken, erg vroeg wakker worden en niet meer kunnen inslapen)
• Hoofdpijn, gewrichtspijn duizeligheid, spierpijn, buikpijn, maagpijn, nekpijn of rugpijn
• Eetproblemen met gewichtsafname of gewichtstoename tot gevolg
• Verandering van eetgewoonten (meer/minder eten dan gebruikelijk)

De psychische verschijnselen beginnen over het algemeen onschuldig maar kunnen behoorlijk in hevigheid en frequentie toenemen. Op het moment dat de burn-out verergert neemt het aantal klachten dikwijls toe waarbij meerdere psychische klachten tegelijkertijd zullen optreden, vaak in combinatie met lichamelijke klachten.

Psychische klachten die bij een burn-out kunnen voorkomen:

• Gejaagdheid en rusteloos gevoel
• Schuldgevoelens
• Elders met je gedachten zijn
• Irritatie en prikkelbaarheid
• Stemmingswisselingen
• Hopeloosheid
• Snel van streek zijn
• Moeite hebben zich te ontspannen
• Gevoelens van angst/paniekaanvallen
• Concentratieproblemen, vergeetachtigheid
• Negatieve gedachten en sombere buien
• Afname van het zelfvertrouwen
• Ontstaan van een negatief zelfbeeld
• Gevoelens van paranoia (wantrouwen, achterdocht)
• Depressiviteit
• Hulpeloosheid
• Huilbuien
• Onzekerheid
• Eenzaamheid
• Machteloosheid
• Weerstand
• Besluiteloosheid
• Zich ‘leeg’ voelen
• Gevangen voelen
• Verdoofd gevoel
• Piekeren
• Het gevoel hebben tekort te schieten, niet meer competent te zijn
• Futloos, lusteloos, verlies van interesse (emotionele uitputting)
• Opzien tegen het ondernemen van dagelijkse activiteiten zoals koken
• Geen plezier meer kunnen hebben of ergens van kunnen genieten
• Chaotische, malende gedachten of fixatie op bepaalde gedachten

Psychische en lichamelijke klachten zullen dikwijls gedragsveranderingen tot gevolg hebben. Daarnaast kunnen ook negatieve gedachten zoals ‘niemand heeft iets aan mij’ of ‘ik ben waardeloos’, angstige gedachten als ‘dit komt nooit meer goed’ of afstandelijke gedachten optreden zoals ‘iedereen zoekt het maar uit’.

Burn-out kan tot de volgende gedragsveranderingen leiden:

• Een negatieve en cynische houding vertonen
• Geen hulp vragen of accepteren
• Niet meer ‘aanwezig’ zijn in relaties
• Ongeduldig en vlug geïrriteerd zijn
• Zich onredelijk gedragen, soms zelfs agressief
• Vermijden van sociale contacten
• Zich isoleren
• Functioneren als een ‘robot’
• Externe prikkels zoeken zoals een vakantie
• Vaak lange tijd op de bank doorbrengen
• Afname van de behoefte aan intimiteit en seks
• Onverschillige houding
• Onnodige risico’s nemen
• Zenuwtrekjes vertonen
• Conflictueus gedrag
• Zich vaker ziek melden
• Apathische houding
• Veel klagen en zuchten
• Anderen als last ervaren
• Intolerante houding
• Verminderde betrokkenheid en/of afstandelijke houding naar het werk tonen
• Toegenomen alcohol- of drugsconsumptie (zoals nicotine/cafeïne) of gebruik van slaapmedicatie/kalmeringsmiddelen
• Steeds later op het werk verschijnen en eerder naar huis vertrekken
• Afname van prestaties en toename van fouten/ongelukken
• Straatvrees waardoor iemand het huis niet meer uit komt

Werk gerelateerde signalen

Ook op het werk zullen zich signalen van een burn-out openbaren, die van invloed zijn op de werkprestaties. Het geleverde werk kan lager van kwaliteit zijn maar ook kan de hoeveelheid werk afgenomen zijn of zal minder efficiënt gewerkt worden. Iemand die opgebrand is zal taken en verantwoordelijkheden vermijden, meer fouten maken, geobsedeerd zijn door details, perfectionistisch ingesteld zijn of professionele en ethische normen uit het oog verliezen.

De werkhouding van iemand die opgebrand is wordt gekenmerkt door motivatie- en interesseverlies, afgewisseld door verhoogde strijdlust, een gedemoraliseerde, negatieve, kritische houding maar ook door onmacht, het gevoel te falen, apathie en een gebrek aan zelfvertrouwen.

Wat werkrelaties betreft zal deze naar cliënten vergezeld gaan van een verlies aan empathie en compassie, zullen professionele grenzen soms uit het oog verloren worden, kan ongeduldig gereageerd worden en treedt emotionele afstand op. Iemand die uitgeput is zal slecht communiceren met collega’s, trekt zich terug in een isolement, veroorzaakt conflicten en zal nalaten om persoonlijke of professionele hulp te vragen.

Daarnaast kan het gedrag van degene met een burn-out veranderen. Hierdoor zal bijvoorbeeld meer verzuim optreden, kan gespeeld worden met de gedachte te solliciteren, zal veel geklaagd worden over cliënten, collega’s of de organisatie, kan iemand alles alleen willen doen, geïrriteerd reageren of zich chaotisch gedragen.