Er is sprake van een nauw verband tussen alcohol en depressie waarbij het niet altijd duidelijk is wat oorzaak en gevolg is.
Cijfers
Als we kijken naar cijfers die uit diverse onderzoeken naar voren komen blijkt dat mensen met de diagnose ‘alcoholafhankelijkheid’ een vier keer zo grote kans hebben een depressieve stoornis te ontwikkelen. Verder blijkt de relatie tussen alcohol en stemmingsstoornissen bij vrouwen groter te zijn dan bij mannen. Onder vrouwen kan een depressie aanzetten tot alcoholisme terwijl dit bij mannen juist omgekeerd geldt. Onder de zware drinkers zijn het vaker vrouwen dan mannen waarbij dit intoxicatie tot gevolg heeft en depressieve vrouwen die overmatig drinken plegen vaker zelfmoord.
Zelfmedicatie
Mensen die depressief zijn zullen eerder geneigd zijn alcohol te consumeren als vorm van zelfmedicatie aangezien het op korte termijn verdovend werkt en het de psychische pijn en verdriet vermindert waardoor de stemming tijdelijk verbetert. Wanneer men zo af en toe een drankje drinkt om even aan de depressie te ontsnappen hoeft dit niet tot problemen te leiden, al leidt het sederend effect van alcohol wel vaker tot suïcidepogingen.
Ontstaan of verergeren van de depressie
Het is echter een ander verhaal als steeds vaker en meer gedronken gaat worden omdat de depressieve stoornis na de tijdelijke verlichting verergerd is waardoor men in een vicieuze cirkel is beland waarbij beide aandoeningen elkaar versterken. De depressieve gevoelens kunnen ook toenemen als zich extra problemen gaan voordoen die gerelateerd zijn aan het alcoholmisbruik. Overmatig alcoholgebruik leidt dus aan de ene kant tot een toename van de depressieve klachten onder mensen die al depressief zijn maar kan een depressie ook uitlokken aangezien men zich als gevolg van het drinken lusteloos en ‘down’ gaat voelen. Deze klachten verdwijnen over het algemeen geleidelijk in de weken nadat men gestopt of geminderd is met drinken. In een klein aantal gevallen lossen de depressieve klachten niet op en kunnen deze met medicatie, liefst in combinatie met psychosociale begeleiding, worden opgevangen. Depressie kan de kans op het ontstaan van zwaar drinkgedrag namelijk ook verhogen.
Antidepressiva
Veel mensen met een alcoholprobleem krijgen antidepressiva voorgeschreven aangezien de symptomen overeen kunnen komen met die van depressie en ze het verband tussen het overmatig consumeren van alcohol en hun klachten niet leggen. Antidepressiva dienen hierbij een tweevoudig doel namelijk het verbeteren van de stemming en het doen afnemen van de alcoholinname. Ingeval van alcoholverslaving wordt de terugval door deze behandeling verminderd.
Neurobiologische verklaring
Neurobiologisch gezien zijn er overeenkomsten tussen depressie en alcoholafhankelijkheid maar of beide aandoeningen tot dezelfde symptomen leiden ten gevolge van de neurobiologische afwijkingen is nog onduidelijk. Het is namelijk ook mogelijk dat herhaaldelijk alcoholgebruik deze afwijkingen heeft veroorzaakt die het ontstaan van een depressieve stoornis bevorderen.
Door alcoholonthouding vinden veranderingen plaats in bepaalde neurotransmittersystemen en dit blijken dezelfde veranderingen te zijn die bij depressie worden waargenomen. Dit zou een mogelijke verklaring kunnen zijn voor de samenhang tussen alcoholisme en stemmingsstoornissen. Daarnaast treden door onthouding en behandeling met antidepressiva dikwijls veranderingen in dezelfde hersengebieden op (de nucleus accumbens, de hippocampus, de amygdala en de hypothalamus).
Genetische factoren oefenen ook een belangrijke invloed uit op het gezamenlijk voorkomen van depressie en alcoholisme.