Premenstrueel syndroom

Zo’n 4% van de vrouwen tussen de 15 – 45 jaar heeft last van het premenstrueel syndroom (PMS). Hierbij doen zich gedurende de tweede helft van de menstruatiecyclus klachten voor. Deze verdwijnen over het algemeen zodra de menstruatie begint hoewel sommige vrouwen er ook de eerste dagen van de menstruatie nog last van blijven houden. Na minstens een week klachtenvrij geweest te zijn keren de symptomen terug en verstoren hierdoor iemands normale leefpatroon. Voor sommige vrouwen is dit een reden om hulp te zoeken, zeker gezien het feit dat de klachten in de loop der jaren kunnen toenemen. Andere redenen om hulp in te schakelen zijn een schuldgevoel naar de partner en kinderen vanwege hun gevoelens en gedrag, het gevoel door de omgeving niet begrepen/serieus genomen te worden en het machteloze gevoel vanwege het terugkerende karakter van de klachten waar voor het gevoel niets aan te doen is terwijl ze zich er ook van bewust zijn hoe de maandelijkse klachtenvrije periode voelt. Het ongelukkige of machteloze gevoel dat veel vrouwen die last van PMS hebben ervaren wordt veelal veroorzaakt door onderdrukte gevoelens en ervaringen. Door deze ter sprake te brengen of voor zichzelf op te komen kunnen deze ervaringen verwerkt en het leefpatroon veranderd worden.

Dikwijls beginnen de klachten na het dertigste jaar en het krijgen van kinderen en verdwijnen na de overgang. Bij jongere vrouwen wordt het syndroom minder vaak waargenomen. PMS klachten blijken overigens geen invloed te hebben op het functioneren op het werk of de studie, wat wel het geval is bij de premenstruele dysfore stoornis (PMDS), een ernstiger vorm van PMS.

Oorzaken premenstrueel syndroom

Voor PMS is geen duidelijke oorzaak aan te wijzen. Hoewel je op grond van de relatie tussen de menstruatiecyclus en het optreden van de klachten een hormonale oorzaak zou verwachten kan alleen vastgesteld worden dat vrouwen met PMS klachten gevoeliger voor hormoonwisselingen zijn. Dit heeft te maken met het feit dat bepaalde neurotransmitters in de hersenen minder weerstand hebben deze op te vangen en hierdoor de stemming en het welbevinden beïnvloeden. Bloedonderzoek ter bepaling van de hoeveelheid of soort hormonen in het bloed is dan ook niet zinvol.

Diagnose PMS

De soort klachten zijn voor de diagnose minder belangrijk dan het tijdstip van optreden. Samen met de arts wordt uitgezocht of er daadwerkelijk sprake is van PMS. Dit gebeurt aan de hand van een kaartje met klachten waarop gedurende een aantal maanden consequent ingevuld dient te worden wanneer deze optreden.
Indien blijkt dat de klachten vrijwel gedurende de gehele maand aanwezig zijn en er dus geen sprake is van een klachtenvrije periode kan er sprake van een andere oorzaak zijn, zoals bijvoorbeeld een depressie, fobie of paniekstoornis.

Behandeling Premenstrueel syndroom

Wat kun je zelf doen?

Om leren gaan met PMS is niet makkelijk. Het is allereerst belangrijk de directe omgeving om begrip te vragen voor de klachten. Probeer daarnaast belastende activiteiten op die dagen waarop zich de meeste klachten voordoen zoveel mogelijk te vermijden en neem voldoende rust. Regelmatig sporten zorgt voor klachtenverlichting en een dieet dat weinig koffie, alcohol, vet, zout en scherpe kruiden bevat kan de klachten ook helpen verminderen. Minder roken of stoppen met roken kan een belangrijke bijdrage leveren en in sommige gevallen kan het zinvol zijn eens met een psycholoog of maatschappelijk werker te praten over het leren omgaan met PMS. Sommige vrouwen delen hun ervaringen het liefst met lotgenoten en kunnen contact zoeken met een zelfhulpgroep.

Medicijnen PMS

• Waarvan niet bewezen is dat ze werken
  Middelen als teunisbloemolie, vitamine B6 en progesteron hebben een gunstig effect op premenstruele klachten maar blijken net zo goed werkzaam als placebo’s. In de meeste gevallen werken ze na verloop van tijd minder goed maar soms blijken ze ook na langere tijd de klachten nog te verlichten.
• Die hormoonwisselingen tegengaan
  Deze medicijnen voorkomen de eisprong zodat zich geen hormoonwisselingen voordoen. Normaliter worden vóór en na de eisprong, die twee weken voor de menstruatie plaatsvindt, andere hormonen aangemaakt.
  • Orale anticonceptiva (de pil): onderdrukt de eisprong en kan daarmee de PMS klachten verminderen. Een combinatiepil die iedere dag dezelfde hoeveelheid hormonen verschaft werkt dikwijls beter dan een driefasenpil waarbij de hormoonhoeveelheden verschillen. De combinatiepil kan ook zonder stopweek gebruikt worden waardoor de menstruatie uitblijft. Sommige vrouwen verdragen de pil echter niet goed.
  • Progesteronpreparaten: bij het dagelijks innemen van een dergelijk preparaat wordt een eisprong voorkomen waardoor er geen menstruatie optreedt. Er kan echter sprake zijn van tussentijds bloedverlies. Ook kan vocht worden vastgehouden wat tot gewichtstoename leidt. Andere bijwerkingen kunnen een vettige huid, depressiviteit of minder zin in vrijen zijn.
  • Progesteron-spiraaltje: een kleine langwerpige capsule die in de baarmoederholte wordt aangebracht en iedere dag een kleine hoeveelheid progesteron afgeeft. Dit zorgt ervoor dat het baarmoederslijmvlies geleidelijk dunner wordt, de menstruaties minder hevig worden en op den duur soms helemaal uitblijven. PMS-klachten kunnen in sommige gevallen verminderen. De eerste zes maanden bestaat er een grote kans op gering tussentijds bloedverlies.
  • LH-RH-agonisten: medicijnen die de situatie van de postmenopauze nabootsen waarbij weinig vrouwelijke hormonen worden aangemaakt waardoor de menstruaties verdwijnen. Deze medicijnen mogen echter niet langer dan een half jaar worden ingenomen in verband met ongunstige effecten op de botopbouw. Daarnaast hebben ze bijwerkingen zoals overgangsklachten (opvliegers, nachtzweten, droge schede) die tegengegaan kunnen worden met andere hormonen waardoor de PMS klachten zich dikwijls opnieuw voordoen. Deze medicatie biedt over het algemeen dan ook geen uiteindelijke oplossing voor de premenstruele klachten maar kan worden ingezet om erachter te komen of er daadwerkelijk sprake is van PMS.
• Die hormoonwisselingsklachten verlichten
  SSRI’s zijn medicijnen die de hersencellen minder gevoelig voor natuurlijke hormoonwisselingen maken door de daar aanwezige neurotransmitters te beïnvloeden. In 70% van de gevallen hebben deze middelen een gunstig effect op de PMS klachten. De lange termijn effecten of welk middel het beste werkt is echter nog niet onderzocht. SSRI’s kunnen bijwerkingen hebben zoals minder zin hebben in vrijen of moeilijker een orgasme kunnen krijgen.

Verwijdering van de eierstokken en eventueel de baarmoeder

Een dergelijke ingreep brengt geen verlichting van de klachten teweeg aangezien er geen verband is aangetoond tussen hormonen en PMS. In Nederland vormt dit voor artsen ook geen reden tot een dergelijke operatie over te gaan. Bij het alleen verwijderen van de baarmoeder blijven de eierstokken hormonen produceren waardoor de hormoonwisselingen en bijbehorende klachten blijven bestaan. Worden de eierstokken verwijderd voordat de overgang begint dan treden ernstige overgangsklachten op die dikwijls nog erger dan de PMS klachten zijn.