Depressie bij kinderen en adolescenten

Sinds bekend is geworden dat depressie zich bij kinderen anders manifesteert wordt de diagnose depressieve stoornis tegenwoordig ook bij hen gesteld. Vroeger gebeurde dat zelden.

Symptomen depressieve stoornis

Kinderen en pubers praten niet over hun gevoelens, zeker niet ongevraagd, maar deze vallen vaak af te leiden uit hun gezichtsuitdrukking en lichaamshouding.

Kinderen
Kinderen met een depressie tonen vaak een matte, drukke en prikkelbare stemming. Daarnaast denken ze vaak negatief en kunnen zich snel schuldig en onbemind voelen. Jongens worden eerder onhandelbaar terwijl meisjes vaker terugtrekgedrag vertonen. Zijn ze nog jong dan zijn ze vaak bang voor verlies en weinig speels. Somberheid, negatieve gedachten over zichzelf of over hun toekomst of suïcidaliteit worden bij hen niet waargenomen. Daarin verschillen ze van depressieve volwassenen. Bij kinderen die depressief zijn blijft een normale gewichtstoename vaak uit, het kan voorkomen dat ze heel veel of juist heel weinig gaan eten. Een plotselinge gedragsverandering, gedragsproblemen of forse achteruitgang van schoolprestaties is verdacht en dient nader onderzocht te worden. Andere symptomen van depressie bij kinderen zijn: plotselinge huilbuien, bedplassen, nachtmerries, slapeloosheid, niet meer lachen, agressiviteit en ander storend gedrag, hangerigheid en apathie of het tegendeel.
De meeste depressieve kinderen hebben dikwijls vage, onverklaarbare lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, moeheid, buikpijn, rugpijn, spierpijn of zich niet lekker voelen.

Adolescenten
Depressieve adolescenten hebben regelmatig problemen op school en ervaren moeilijkheden in het contact met leeftijdgenoten, wat zich kan uiten in pesten of er juist niet bij horen. Ook hebben zij veelvuldig onrealistische negatieve gedachten over zichzelf, hun uiterlijk of over de toekomst. Daarbij trekken ze zich vaak extreem terug, vertonen erg ‘stoer’ of crimineel gedrag of juist veel agressie, richten vernielingen aan, gebruiken drugs/drank of gokken.

Het aantal (geslaagde) zelfmoordpogingen onder jongeren neemt de laatste jaren helaas alleen maar toe. Gedachten aan suïcide en pogingen daartoe worden het meest gezien onder jongeren uit het lager beroepsonderwijs of die deze opleiding hebben afgerond maar ook onder jongeren die geen of weinig opleiding hebben genoten. Ook economische onzekerheid (jeugdwerkloosheid) en het opgroeien in een eenoudergezin zijn belastende factoren.

Hoe vaak komt depressie onder kinderen en adolescenten voor?

Het percentage kinderen met een depressie wordt in de preschoolleeftijd geschat op ongeveer 1%, op de basisschool op ongeveer 2% en gedurende de puberteit en adolescentie 3 – 8%. Vanaf de puberteit komt depressie meer bij meisjes dan bij jongens voor.

De kans op herhaling van een depressie is erg groot als er sprake is geweest van een depressieve stoornis in de kindertijd. Vaak gaat de stoornis samen met andere stoornissen zoals angsten, eetproblemen en antisociaal gedrag. Een depressie in de kinderjaren dient tijdig herkend en behandeld te worden, wat niet altijd even makkelijk is omdat de signalen die daarop wijzen niet altijd duidelijk zijn. Deze spelen zich vaak in het hoofd en het hart van het kind af of ze worden overschaduwd door andere gedragsproblemen die niets met de stemmingsstoornis te maken lijken te hebben. Doet een depressieve stoornis zich op jonge leeftijd voor dan kan deze zich in het nog ontwikkelende zenuwstelsel vastzetten. Een normale psychosociale ontwikkeling kan door de stoornis ernstig ontregeld raken. Daarnaast kan depressie bijdragen aan het ontstaan van suïcidaliteit, drank- en drugsmisbruik of een manisch-depressief beeld.

Behandeling depressie bij kinderen en adolescenten

Ook bij kinderen en adolescenten gaat depressie niet vanzelf over maar dient behandeld te worden. Kinderen kunnen erg geholpen worden met psychotherapie, dit werkt vaak zelfs beter dan antidepressiva. Vroegtijdige hulp is belangrijk maar helaas bestaat er nog een groot tekort aan kinderpsychiaters en andere hulpverleners. Dit is één van de redenen dat jongeren niet altijd de hulp krijgen die ze nodig hebben. Daarnaast laten ze zich ook niet altijd makkelijk behandelen of beëindigen de therapie voortijdig.