Postnatale depressie

Veel jonge moeders, zo’n 50 – 80%, hebben de eerste dagen na een bevalling snel last van spontane huilbuien, nervositeit, gespannenheid, angsten, prikkelbaarheid en slaapproblemen. Meestal vinden deze lichte stemmingswisselingen plaats in de derde tot tiende dag na de bevalling en gaan ze vanzelf weer over. Het is een normale aanpassingsreactie, die ook wel de ‘baby of maternity blues’ of het derde- of vierdedagsverdriet wordt genoemd, en niet de aankondiging van een postpartum depressie. Die begint over het algemeen niet direct na de bevalling maar kondigt zich pas na enkele weken/maanden aan.

Zo’n 10 – 20% van de vrouwen blijft echter maandenlang somber, prikkelbaar, angstig en neerslachtig, ook al hadden ze zich nog zo op de komst van de baby verheugd. In dat geval is er sprake van een postnatale ofwel postpartum depressie (letterlijk ‘depressie na de bevalling’). Postnatale depressie is strikt gezien een verkeerde benaming aangezien het ‘depressie na de geboorte’ betekent en er sprake is van een bevalling in plaats van geboorte. De klachten hoeven dus niet direct na de geboorte op te treden, meestal doen ze zich pas na enkele weken voor of zodra de moeder stopt met het geven van borstvoeding of gaat werken. Gemiddeld genomen ontstaat een postpartum depressie rond de vierde maand maar soms kan deze zich na de achtste maand nog ontwikkelen waarbij meestal niet direct het verband met de bevalling gelegd wordt. Ook vrouwen die een miskraam of abortus hebben gehad kunnen in een depressie belanden. Ongeveer 60% van de vrouwen met een postnatale depressie krijgt hier na een volgende bevalling opnieuw mee te maken.

Symptomen postnatale depressie

Moeders met een postnatale depressie hebben vaak last van sterke schaamte en schuldgevoelens omdat ze er vanuit gaan dat negatieve gevoelens niet bij het jonge moederschap horen en beseffen niet dat deze verdwijnen zodra hun depressie vermindert. Deze gevoelens kunnen door de omgeving versterkt worden omdat deze de situatie niet begrijpt en daardoor verkeerde opmerkingen plaatst. Hierdoor kan de jonge moeder onzeker en onhandig worden in het verzorgen van haar kind en het idee krijgen dat de baby iets mankeert. De symptomen van deze vorm van depressie komen sterk overeen met die van andere depressieve stoornissen en nemen zulke extreme vormen aan dat de moeder niet meer in staat is normaal te functioneren. De depressieve stemming en het niet kunnen genieten van de baby zijn de belangrijkste kenmerken.

Van een postpartum psychose is sprake als een vrouw ook last van waandenkbeelden krijgt en het contact met de werkelijkheid verliest.

Oorzaken van een postpartum depressie

Aan een postnatale depressie ligt een combinatie van biologische, sociale en psychische factoren ten grondslag.

Biologische factoren
Aanleg, deels bepaald door erfelijkheid, is een belangrijke biologische factor voor het ontwikkelen van een postpartum depressie. Vrouwen waarbij veel depressies in de familie voorkomen hebben een verhoogd risico op een postnatale depressie waarbij de kans bestaat dat deze zich na een volgende bevalling zal herhalen. Daarnaast kan een depressie veroorzaakt worden door fysieke en emotionele uitputting. Maar ook veranderingen in de hormoonhuishouding, een verstoorde schildklierwerking of een verstoorde vitaminen-mineralenbalans (met name tekorten van de vitamines B6, B12, zink en ijzer) zijn lichamelijke factoren die kunnen bijdragen aan het ontstaan ervan.

Sociale factoren
Positieve of negatieve ervaringen of gebeurtenissen (uit het verleden) kunnen een depressie oproepen. Valt het krijgen van het kind samen met dit soort ervaringen dan neemt de kans op een postnatale depressie toe. Daarnaast wordt het risico verhoogt door relatieproblemen of een weinig ondersteunende partner. Verder kan een matige relatie met de eigen ouders een negatieve invloed hebben.

Ook de maatschappelijke normen over het moederschap, waarbij ervan uitgegaan wordt dat moeder zijn ‘het mooiste is dat je kan overkomen’, kunnen bijdragen aan het ontstaan van een depressie. Veel vrouwen combineren tegenwoordig de zorg voor hun gezin met een baan buitenshuis en soms pakt deze combinatie te zwaar uit en hebben ze het gevoel tekort te schieten of raken overbelast. Culturele factoren kunnen ook een rol bij een postpartum depressie spelen.

Psychische factoren
Tenslotte speelt ook iemands persoonlijkheid een rol bij het ontwikkelen van een postnatale depressie. Vrouwen met hoge verwachtingen van het moederschap en moeders die hoge eisen aan zichzelf stellen blijken een grotere kans op een postpartum depressie te hebben. Verder kunnen een moeilijk verlopende zwangerschap, een bevalling waarbij onverwachts medisch ingegrepen moet worden of waarbij de baby in het ziekenhuis moet blijven een depressie uitlokken. In dit soort gevallen strookt de verwachting namelijk niet met de werkelijkheid.
Eigenschappen als slecht nee kunnen zeggen of moeite hebben met het uiten van gevoelens kunnen de kans op een depressie ook vergroten.

Hoe nu verder in geval van een postnatale depressie?

Probeer om te beginnen toe te geven en te accepteren dat er iets aan de hand is waarbij je je gevoelens en klachten serieus neemt. Sta jezelf toe ‘fouten’ als moeder te maken en laat je partner ook voor de baby zorgen zodat je wat tijd en rust voor jezelf kunt nemen. Goede kraamzorg en gezinshulp zijn belangrijk om extra belasting te voorkomen.

Probeer je problemen te delen door erover te praten met iemand bij wie je je op je gemak voelt. Wellicht vind je het moeilijk om er met een bekende over te praten. In zo’n geval kun je ook bellen met een telefonische hulpdienst en eventueel anoniem blijven.

Het kan ook zijn dat je er helemaal niet over wilt praten omdat dat te gevoelig ligt. Dan kun je proberen de problemen op papier onder woorden te brengen, bijvoorbeeld in een dagboek of in een brief naar een vertrouwenspersoon.

Het zoeken van informatie in folders/brochures/(zelfhulp)boeken/dvd’s of internetsites over je klachten kan helpen er inzicht in te krijgen. Ook worden regelmatig informatiebijeenkomsten over een bepaald onderwerp door instellingen georganiseerd. Deze geestelijke gezondheidsinstellingen verzorgen daarnaast ook trainingen of cursussen met betrekking tot bepaalde psychische klachten.

Kom je er echter op die manier niet uit of verergeren de klachten dan is het verstandig deskundige hulp te zoeken door bijvoorbeeld de huisarts in te schakelen.

Behandeling van een postnatale depressie

Een postpartum depressie is over het algemeen goed behandelbaar; met een combinatie van gesprekstherapie en medicijnen worden goede resultaten bereikt. De duur van deze vorm van depressie verschilt per vrouw waarbij een onbehandelde depressie gemiddeld vier tot zes maanden duurt maar ook jarenlang kan aanhouden. Des te eerder een beginnende postnatale depressie echter behandeld wordt, des te sneller zal het herstel verlopen. Lotgenoten- en zelfhulpgroepen kunnen bijdragen aan het herstel. Het (h)erkennen van de klachten werkt bevrijdend voor iemand met een postpartum depressie. Heeft de depressie een lichamelijke oorzaak dan zal een behandeling plaatshebben die gericht is op het herstellen van de lichamelijke balans met behulp van hormonen, vitaminen of mineralen.

In de meeste gevallen worden in geval van een postnatale depressie antidepressiva voorgeschreven die bij meer dan de helft van de cliënten na 4 – 6 weken tot een vermindering van de klachten leidt. Antidepressiva hebben bijwerkingen die per gebruiker en per soort verschillen maar zijn niet verslavend. Tegenwoordig is het soms mogelijk antidepressiva te slikken in combinatie met het geven van borstvoeding. In overleg met de arts zal gezocht worden naar het meest geschikte antidepressivum. De (huis)arts zal ook begeleiden bij het afbouwen ervan aangezien dit langzaam moet gebeuren in verband met mogelijke ontwenningsverschijnselen.
Een andere mogelijkheid is het tijdelijk voorschrijven van kalmerings- of slaapmiddelen om slapeloosheid, angstgevoelens, spanning en onrust tegen te gaan. Deze middelen zijn in tegenstelling tot antidepressiva direct werkzaam.

Aangezien zo’n 60% van de vrouwen die een postnatale depressie hebben gehad hier bij een volgende zwangerschap opnieuw mee te maken krijgen kunnen bepaalde voorzorgsmaatregelen getroffen worden om dit te voorkomen of de kans erop te verkleinen. In geval van een lichamelijke verstoring is een goede en gevarieerde voeding (met veel kalk en vitamine B6) of het gebruik van hormoonpreparaten direct na de bevalling van essentieel belang. Neem rustmomenten goed in acht waarbij je veel rust neemt, duidelijke kraambezoektijden instelt en ingrijpende veranderingen uitstelt.